بسیاری از مبتلایان اطلاعات کافی درباره بیماری فیستول مقعدی ندارند و زمانی که به آن مبتلا می‌شوند با مصرف داروهای آنتی بیوتیک و روش‌های خانگی سعی در درمان این عارضه دارند. در صورتی که بیماری فیستول با دارو درمان نمی‌شود و برای درمان آن نیاز به روش‌های پزشکی است. در ادامه به بررسی اینکه علت و علائم فیستول چیست خواهیم پرداخت:
فیستول مقعدی یا ناسور کانال و مجرایی است که زیر پوست تشکیل و غدد عفونی مسدود شده را به بخش آبسه شده مقعد متصل می‌کند. این عارضه می‌تواند با یا بدون آبسه مقعد تشکیل و درست به پوست نزدیک مقعد متصل شود.به عبارت ساده تر به هر نوع ارتباط غیر طبیعی و یا مجرای ارتباطی بین دو اندام مختلف و یا دو بخش جداگانه از بدن که از آن عفونت خارج می‌شود، فیستول اطلاق داده می‌شود.
گفتنی است فیستول مقعدی می‌تواند باعث خونریزی و ترشح در هنگام عبور مدفوع شود، به گونه ای که بیمار احساس درد را تجربه نماید.جالب است بدانیم که محتویات میکروبی داخل روده بزرگ از طریق مجرای فیستول، به زیر پوست راه پیدا می‌کند و در بعضی از مواقع، باعث ایجاد عفونت، ترشح، آبسه و یا ایجاد حالتی مثل جوش چرکی می‌شود که البته این عارضه باعث بروز درد و ترشح می‌شود.
جالب است بدانیم که علائم بیماری فیستول متعدد می‌باشد، اما به طور کلی بیمار در بیشتر موارد تنها به دلیل ترشح مداوم یا متناوب عفونت از دهانه خارجی فیستول به پزشک مراجعه می‌کند و از آن جا که ترشحات فیستول همیشه تخلیه می‌شود، لذا درد نمی‌تواند عامل مهمی برای مراجعه بیماران باشد.اما در مقابل احساس سوزش یا خارش ناشی از ترشحات می‌تواند عامل اصلی مراجعه بیماران محسوب شود.گفتنی است در اکثر موارد به هنگام معاینه این بیماران، دهانه خارجی مجرای فیستول قابل مشاهده می‌باشد. به طوری که که گاهی یک سوراخ یا برجستگی که از آن چرک خارج می‌شود قابل مشاهده است. مجرای فیستول مانند طنابی لمس می‌شود و مسیر آن در مجاورت اسفنکتر و سوراخ اولیه قابل لمس است، اما به طور کلی می‌توان علائم ذیل را جزء نشانه های اصلی این بیماری برشمرد:
مهم ترین علت فیستول مقعد، ابتلا به آبسه می‌باشد. هر چند می‌توان دلایل دیگری را در بروز این بیماری موثر دانست که در ادامه به آن اشاره خواهد شد:
بنابراین می‌توان این ادعا را داشت که فیستول آنال یا anal fistula شکل مزمن عفونت های آنورکتال می‌باشد و بسیاری از بیماران مبتلا به آن در گذشته سابقه ابتلا به آبسه اطراف مقعد را نیز تجربه نموده اند. هر چند این قاعده برای تمام بیماران مبتلا به فیستول صادق نیست، اما بر اساس تحقیقات می‌توان به این مهم دست یافت که ۵۰ درصد آبسه‌های اطراف مقعد در نهایت منجر به فیستول خواهند شد.
هر چند فیستول آنال می‌تواند به دنبال عفونت ناشی از تروما، فیشر، TB ، بیماری کرون، کارسینوما، رادیاسیون، اکتینومیکوزیس و کلامیدیا نیز ایجاد شود، از این رو در ابتدا به شرح آبسه مقعدی که از مهم ترین دلایل ایجاد فیستول مقعد به حساب می آید، می پردازیم.جالب است بدانیم که پس از تخلیه آبسه در حالت طبیعی و یا توسط جراح، تنها با گذشت دو هفته علائم بیماری به طور کامل برطرف خواهد شد، به طوری که که بیمار می‌تواند به بهبودی کامل دست یابد، اما این در حالی است که در برخی از افراد دهانه ای که برای خروج چرک به روش جراحی یا به طور خود به خود ایجاد شده است، باز می‌ماند.باید توجه داشت که این دهانه در واقع توسط مجرای باریکی به روده بزرگ و مقعد راه دارد و مانند تونل باریکی، پوست اطراف مقعد را به داخل روده بزرگ وصل می‌کند. به این مجرای باریک، فیستول اطراف مقعد گفته می شود. البته گاهی نیز بدون سابقه بارزی از علائم آبسه مقعدی، فرد دچار این عارضه می‌شود.
شایان ذکر است برخی از افراد در تمایز میان فیستول و کیست مویی (سینوس پیلونیدال) با مشکل مواجه می شوند، لذا در این مجال به بررسی وجه تمایز این دو می پردازیم.
گفتنی است هر حفره ای که از یک طرف سرآن باز باشد به نحوی که ترشحاتش خارج شود، سینوس نامیده می‌شود. به عنوان مثال می توان به سینوس بینی اشاره کرد، چرا که در واقع فقط یک حفره خروجی دارد و آن هم به داخل بینی راه دارد. از سوی دیگر اگر حفره دارای دو سوراخ (یکی ورودی و یکی خروجی و یا بالعکس) باشد، به آن فیستول اطلاق داده می شود.به عبارت ساده تر فیستول یک کانال دو طرفه است که از یک سو به بافت رکتوم و از سوی دیگر به بافت پوستی اطراف مقعد راه دارد، بنابراین فیستول مقعد یک تونل، نا به جا یا غیر عادی می‌باشد که در حالت عادی امکان ایجاد آن وجود ندارد مگر با زمینه بیماری های دیگر مانند آبسه مقعد ایجاد خواهد شد.
اگر گمان می‌کنید علائم فیستول مقعدی را دارید به پزشک جراح عمومی یا متخصص کولورکتال مراجعه کنید. پزشک در ابتدا در مورد علائم و شرایطی که اخیرا تجربه کرده اید از شما سوالاتی می‌پرسد.همچنین ممکن است بخواهند مقعد شما را معاینه کنند که این عمل با وارد کردن یک انگشت (با دستکش) به داخل مقعد انجام می‌شود تا علائم فیستول را بررسی کنند. در صورتی که دکتر به فیستول مشکوک شود، موارد زیر را برای تشخیص قطعی انجام می‌دهد: